PSYCHOLOGICZNE CZYNNIKI EDUKACJI RELIGIJNEJ: MECHANIZMY KSZTAŁTOWANIA WIARY

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest psychologicznej analizie wychowania religijnego, jego czynnikom psychologicznym i mechanizmom. Celem niniejszego artykułu jest analiza psychologicznych aspektów wychowania religijnego i edukacji religijnej oraz mechanizmów psychologicznych kształtowania wiary religijnej na przykładzie chrześcijaństwa. Badanie ma na celu: określenie podstawowych fenomenów religijno-psychologicznych stanowiących fundament wychowania i edukacji religijnej; analizę stanu literatury naukowej i teologicznej w zakresie psychologicznych podstaw wychowania religijnego; opisanie rozwoju religijnego jednostki, w szczególności etapów kształtowania myślenia religijnego, tożsamości religijnej i wiary; scharakteryzowanie procesów, czynników i agentów socjalizacji religijnej. W badaniu zastosowano metody ogólnonaukowe (analiza i synteza, indukcja i dedukcja); analizę teoretyczną literatury psychologicznej, religioznawczej i teologicznej; analizę historyczną i genetyczną; metodę systemową. Badanie opiera się na koncepcjach rozwoju myślenia religijnego, tożsamości i wiary. W artykule omówiono pojęcia „religijność”, „rozwój religijny jednostki” oraz „socjalizacja religijna”, które stanowią podstawę psychologicznego rozumienia wychowania religijnego. Stwierdzono, że współczesna psychologia nie zajmuje się bezpośrednio problematyką uzasadnienia edukacji religijnej w oparciu o wiedzę psychologiczną. Badania psychologiczne dotyczące edukacji religijnej są ograniczone – modele rozwoju religijnego koncentrują się głównie na podejściu kognitywnym, a badania nad socjalizacją religijną skupiają się na rodzinie i najbliższym otoczeniu. Szczególną uwagę poświęcono etapom rozwoju religijności, zwłaszcza modelom kognitywnym wyjaśniającym kształtowanie światopoglądu religijnego u dzieci i młodzieży. Analizowane są czynniki sprzyjające bądź utrudniające proces socjalizacji religijnej. Wyniki badań potwierdzają, że wiara religijna kształtuje się pod wpływem zarówno czynników kognitywnych, jak i społeczno-psychologicznych. Socjalizacja religijna jest procesem wieloczynnikowym – głównym agentem socjalizacji jest rodzina, jednak jej rola maleje wraz z wiekiem, ustępując miejsca wpływowi kultury, edukacji, rówieśników, mediów oraz wspólnot religijnych.